Co to jest EKG? Serce pod lupą diagnostyki

Elektrokardiografia, powszechnie znana jako EKG, to nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne badanie diagnostyczne, które stanowi fundamentalne narzędzie w ocenie pracy serca. Jego głównym celem jest wykrywanie ewentualnych zaburzeń w czynności elektrycznej serca, dostarczając lekarzom cennych informacji o jego funkcjonowaniu. Dzięki analizie zapisu EKG możliwe jest wczesne zdiagnozowanie wielu schorzeń kardiologicznych, co przekłada się na szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia i poprawę rokowania pacjenta. Jest to badanie przesiewowe, które pomaga w wykrywaniu chorób serca, ale warto pamiętać, że prawidłowy wynik nie wyklucza ich całkowicie.

Na czym polega elektrokardiografia i jej zasada działania?

Elektrokardiografia polega na rejestrowaniu i analizowaniu aktywności elektrycznej mięśnia sercowego. Serce, jako pompa, działa dzięki skomplikowanemu systemowi impulsów elektrycznych, które wywołują jego skurcze i rozkurcze, zapewniając prawidłowy przepływ krwi w układzie krążenia. Zasada działania elektrokardiografu opiera się na umieszczeniu na powierzchni ciała pacjenta specjalnych elektrod. Te elektrody, podłączone do aparatu zwanego elektrokardiografem, wychwytują subtelne zmiany potencjałów elektrycznych generowanych przez serce podczas jego cyklu pracy. Potencjał elektryczny jest rejestrowany w postaci charakterystycznych załamków, odcinków i odstępów na papierze milimetrowym lub na ekranie monitora. Lekarz analizuje ten zapis, oceniając między innymi częstość i miarowość pracy serca, a także poszukując nieprawidłowości, takich jak zaburzenia rytmu serca czy niedokrwienie mięśnia sercowego.

Jakie są wskazania do wykonania badania EKG?

Istnieje szereg sytuacji, w których wykonanie badania EKG jest zalecane przez lekarzy. Do najczęstszych wskazań należą takie objawy jak bóle w klatce piersiowej, które mogą sugerować chorobę wieńcową lub zawał serca, a także kołatania serca, czyli uczucie nieregularnego lub przyspieszonego bicia serca. Inne symptomy, takie jak omdlenia, zasłabnięcia czy duszności, również mogą być podstawą do zlecenia EKG, ponieważ mogą świadczyć o zaburzeniach rytmu lub innych problemach kardiologicznych. Badanie elektrokardiograficzne jest również rutynowo wykonywane u osób z nadciśnieniem tętniczym, wysokim poziomem cholesterolu, czy u pacjentów z historią chorób serca w rodzinie. Często EKG jest zlecane osobom po 40. roku życia w ramach okresowych badań kontrolnych, aby monitorować stan układu krążenia. Jest to również podstawowe narzędzie do diagnostyki zaburzeń rytmu serca oraz do oceny wpływu leków na układ krążenia.

Przebieg badania EKG: od przygotowania po zapis

Jak przygotować się do badania EKG i co oznacza prawidłowy zapis?

Przygotowanie do standardowego badania EKG jest zazwyczaj minimalne i nie wymaga specjalnych wyrzeczeń. Ważne jest jednak, aby przed badaniem unikać spożywania kofeiny (kawa, herbata, napoje energetyczne), papierosów i alkoholu, ponieważ substancje te mogą wpływać na czynność elektryczną serca i potencjalnie zniekształcić wynik. Zaleca się również, aby nie wykonywać badania bezpośrednio po intensywnym wysiłku fizycznym, ponieważ wzmożona aktywność serca może utrudnić interpretację zapisu. W dzień badania warto ubrać się w luźne ubranie, które ułatwi dostęp do klatki piersiowej. Prawidłowy zapis EKG charakteryzuje się regularnym rytmem, odpowiednią częstością akcji serca oraz prawidłowym wyglądem poszczególnych elementów zapisu, takich jak załamki i odstępy, które odzwierciedlają prawidłową depolaryzację i repolaryzację komór oraz przedsionków serca.

Jak długo trwa EKG i co pokazują jego zapisy?

Standardowe badanie EKG jest bardzo szybkie, zazwyczaj trwa około 5 do 10 minut. Pacjent podczas badania leży na leżance, a na klatce piersiowej, nadgarstkach i kostkach umieszczane są specjalne elektrody. Te elektrody rejestrują aktywność elektryczną serca, a aparat elektrokardiograficzny przetwarza te sygnały na zapis graficzny. Zapis EKG składa się z kilku kluczowych elementów: linii izoelektrycznej (podstawowej linii odniesienia), załamków (np. załamek P, zespół QRS, załamek T) oraz odcinków i odstępów (np. odcinek PR, odstęp QT). Każdy z tych elementów ma swoje znaczenie diagnostyczne. Na przykład, prawidłowy załamek P powinien pojawiać się regularnie i odpowiadać pobudzeniu przedsionków. Zespół QRS jest związany z depolaryzacją mięśnia komór, a załamek T z ich repolaryzacją. Analiza tych elementów przez lekarza pozwala ocenić częstość i miarowość pracy serca, wykryć zaburzenia rytmu, a także ocenić stan mięśnia sercowego, np. w przypadku niedokrwienia.

Rodzaje EKG: wysiłkowe i Holter w diagnostyce serca

EKG wysiłkowe: ocena pracy serca podczas aktywności

EKG wysiłkowe, znane również jako próba wysiłkowa, to badanie diagnostyczne, które pozwala ocenić pracę serca w warunkach zwiększonego wysiłku fizycznego. Jest to kluczowe narzędzie w diagnostyce choroby wieńcowej, ponieważ podczas wysiłku zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen wzrasta, a u osób z chorobą wieńcową może dojść do niedokrwienia, które objawia się charakterystycznymi zmianami w zapisie EKG. Badanie najczęściej wykonuje się na bieżni lub na rowerze stacjonarnym. Pacjent jest podłączony do elektrod EKG i monitora ciśnienia krwi, a następnie stopniowo zwiększa się obciążenie fizyczne. Lekarz obserwuje reakcję serca na wysiłek, analizując parametry takie jak częstość akcji serca, ciśnienie krwi oraz zapis EKG. W przypadku wystąpienia objawów takich jak ból w klatce piersiowej, duszność czy nadmierne zmęczenie, badanie jest przerywane.

Holter EKG: monitorowanie serca przez 24 godziny

Holter EKG to przedłużona rejestracja czynności elektrycznej serca, zazwyczaj trwająca 24 lub 48 godzin. Jest to niezwykle pomocne w diagnostyce zaburzeń rytmu serca, które mogą być sporadyczne i trudne do uchwycenia podczas standardowego, kilkuminutowego badania EKG. Pacjent podczas noszenia urządzenia Holtera prowadzi normalną aktywność życiową, a aparat, przypominający niewielki rejestrator, stale zapisuje sygnały elektryczne serca. Ważne jest, aby pacjent dokładnie zapisywał w dzienniczku wszystkie swoje aktywności, a także momenty wystąpienia ewentualnych objawów, takich jak kołatania serca czy omdlenia. Analiza całodobowego zapisu EKG pozwala lekarzowi na wykrycie nawet krótkotrwałych arytmii, ocenić ich częstotliwość, czas trwania oraz związek z codzienną aktywnością pacjenta. Jest to metoda diagnostyczna bezpieczna, nieinwazyjna i nie ma przeciwwskazań do jej wykonania, nawet u kobiet w ciąży.

EKG w praktyce: od zawału po zaburzenia rytmu

Obraz EKG przy zawale serca i innych chorobach

Zapis EKG odgrywa kluczową rolę w diagnostyce zawału serca, czyli martwicy mięśnia sercowego spowodowanej niedokrwieniem. W przypadku zawału serca, zapis EKG może wykazywać charakterystyczne zmiany, takie jak uniesienie odcinka ST (zwane potocznie falą Pardeego), które świadczą o ostrym niedokrwieniu. Inne zmiany, takie jak pojawienie się patologicznego załamka Q czy obniżenie odcinka ST, mogą wskazywać na przebyty zawał lub inne formy niedokrwienia mięśnia sercowego. EKG pozwala również na identyfikację zaburzeń rytmu serca, takich jak migotanie przedsionków, skurcze dodatkowe czy bloki przewodzenia. Może także ujawnić zmiany w sercu towarzyszące innym chorobom, na przykład przerost mięśnia sercowego związany z nadciśnieniem tętniczym czy zmiany wskazujące na zapalenie osierdzia.

Elektrody EKG i czynność elektryczna serca

Elektrody EKG są kluczowym elementem umożliwiającym rejestrację czynności elektrycznej serca. Są to zazwyczaj niewielkie, samoprzylepne plastry, które umieszcza się na skórze pacjenta w określonych miejscach na klatce piersiowej, a także na nadgarstkach i kostkach. Tworzą one tzw. odprowadzenia, czyli punkty widzenia, z których elektrokardiograf „patrzy” na serce. Każde odprowadzenie rejestruje różnicę potencjałów elektrycznych między dwoma punktami ciała, które są wynikiem przepływu impulsów elektrycznych przez mięsień sercowy. Potencjał elektryczny powstaje w wyniku depolaryzacji i repolaryzacji komórek mięśnia sercowego, które są podstawą jego rytmicznej pracy. Zapis EKG jest sumą tych sygnałów elektrycznych. Prawidłowy przebieg tych procesów jest niezbędny do efektywnego pompowania krwi przez serce. Interpretacja zapisu EKG, czyli analiza tych sygnałów, powinna być zawsze dokonana przez lekarza, ponieważ na prawidłowy zapis mogą wpływać różne czynniki, a jego analiza wymaga specjalistycznej wiedzy.